Tot 1923 was Loosduinen een apart gemeente en werd het tot het Westland gerekend, in dat jaar werd het door de gemeente Den Haag geannexeerd en tegenwoordig is het ‘gewoon’ een buitenwijk van Den Haag. Al wat over is uit oude tijden zijn (delen van) de 13-e-eeuwse Abdijkerk, die een fraai stadsgezicht vormt samen met de uit 1721 stammende stellingmolen de Korenaer en het daarnaast gelegen Loosduins museum, gehuisvest in een oude schuur. Sinds de modernisering van het oude centrum in de jaren ’60 van de vorige eeuw herinnert verder niet veel aan het Westlands verleden, de in de 19-e eeuw geïntroduceerde glastuinbouw is grotendeels verdwenen en zelfs het buiten de eigenlijke stad gelegen gebied Madestein, waar de glastuinbouw naar toe ‘emigreerde’ toen de wijken Leyenburg en Houtwijk werden volgebouwd, wordt nu weer vrijgemaakt voor bebouwing en de aldaar gehuisveste tuinders moeten wederom verkassen….. De naam Loosduinen komt van de benaming ‘loze duinen’. Het oorspronkelijke dorpje lag in een duingebied dat door natuurlijke landaanwas landinwaarts kwam te liggen. Deze duinen speelden zodoende geen rol meer als zeewering en waren dus ‘loos’. Op de foto links ziet u de genoemde kerk, molen en museum, deze bereikt u al snel na het begin van de wandeling, die start bij het Stadsdeelkantoor aan de Kleine Keizer, tussen de Tramstraat en het Loosduinse Hoofdplein. De haltes van tram 3 en bus 26 zijn dichtbij !
Na een stukje Kraayenstein met zijn mengsel van hoogbouw en eensgezinswoningen steekt u de drukke Lozerlaan over en bereikt Madestein. Aan de rand van het recreatiegebied Madestein lopen we langs Stadsboerderij Pluk!, voorheen Hoeve Bijdorp genoemd. Tegenover het winkeltje annex café kunt u de Heemtuin H.J. Bos betreden, genoemd naar de laatste directeur van de voormalige Dienst der Gemeenteplantsoenen. In 1983 werd deze bijzondere heemtuin geopend, er zijn 12 verschillende landschappen ‘nagebouwd’, zoals het zeekleinlandschap en het duinlandschap. Het duinlandschap wordt verder onderverdeeld in het kalkrijk duin, het kalkarm duin, het veenlandschap en het duinbos. Een extra rondje maken door deze mooie heemtuin is een aanrader (ca. 1 km extra). Vervolgens verlaat u Madestein langs de sportvelden van G.D.A. en u steekt de drukke Monsterseweg over om het landgoed Ockenburgh te betreden.
Rond 1650 begon de dichter/arts Jacob Westerbaen met de aanleg van Ockenburgh – op de plek van de oorspronkelijke hofstede deed hij een landhuis verrijzen in navolging van zijn vrienden Cats (Sorghvliet) en Doubleth (Clingendael). Van die aanleg is vandaag de dag hoegenaamd niets over, het huidige voorkomen van Ockenburgh is voornamelijk 19e-eeuws. In het landgoedbos is een rijke verzameling stinzenplanten aanwezig. Eind april / begin mei valt vooral de hoeveelheid wilde hyacinten op, het hyancintenbos is één van de plekken in Nederland met de meest weelderige begroeing van dit kleine bloempje, dat in blauw-paarse, roze en witte varianten te bewonderen is. Behalve het hyacintenbos kan ook de ernaast gelegen van Leydenhof bewandeld worden, deze is bekend om zijn rode mieren. Verder vallen in Ockenburgh de rhododendrons op: het zijn er niet zoveel als in Clingendael, maar ook hier zijn in mei / juni de prachtige kleuren van deze heester te bewonderen. Een kaarsrechte weg vormt de entree van het landgoed, met in de verte het spierwitte landhuis in het vizier. Na jaren van verwaarlozing is door de buurtbewoners het initiatief genomen om deze waardevolle plek in al zijn glorie te bewaren; hiertoe is de Stichting tot behoud van de Historische Buitenplaats Ockenburgh opgericht die de buitenplaats gaat restaureren en een passende sociaal-maatschappelijke, educatieve en culturele functie geven, welke zichzelf in de toekomst financieel moet kunnen bedruipen. Horeca is aanwezig (Brasserie Ock).
Langs en door de golfbaan wandelen we nu naar het echte duingebied. Middels een steile trap voorbij de opvallende ‘puinbol’ beklimmen we de puinduinen en bovenop genieten we van het uitzicht over het Westduinpark, het duingebied richting Monster met het natuurgebied Solleveld en vóór ons zien we de zee en de zogenoemde ‘Zandmotor’, kustbescherming en natuurgebied in één. Langs villawijken bereiken we Kijkduin. Vanaf eind 2017 wordt dit kleinschalige strand- en winkelgebied met wandelboulevard volledig gemoderniseerd. Hier is volop gelegenheid tot het nuttigen van een consumptie.
Nu volgt een klein stukje pure strandwandeling, alvorens we bij de eerste opgang het strand alweer verlaten en door het Westduinpark, al struinend door het zachte zand, richting de wijk Bohemen lopen. Vóórdat we het fraaie nieuwbouwwijkje bij de Zandzeggelaan en de Pyrolalaan bereiken steken we via een smal pad de paddepoel over. In dit gebied worden in het voorjaar door vrijwilligers de padden geholpen bij het oversteken. De padden trekken hier speciaal naar toe voor de voortplanting omdat de ondiepe plas met de omliggende beplanting een zeer geschikte plek voor ze is.
De wijk Bohemen is vernoemd naar een boerderij op de rand van een oude duinrug en de venige strandvlakte van de Segbroekpolder. Het stratenpatroon gaat terug op het Uitbreidingsplan-West uit 1927 dat, hoewel niet van diens hand, nog heel sterk de geest van stedebouwkundige Berlage ademt – compleet met de klassieke zichtassen, geflankeerd door monumentale gevelwanden, en met de intieme straatjes en pleintjes, omzoomd door lagere bebouwing. Bohemen-Links (ten zuidoosten van de Laan van Meerdervoort) kwam nog net vóór de oorlog klaar, Bohemen-Rechts (waardoor onze route voert) is goeddeels na-oorlogs. Bij de herbouw en uitbreiding van Den Haag na de Tweede Wereldoorlog was het niet zozeer de traditionele bouwtrant van de zogeheten ‘Delftse School’ die op veel plaatsen in de stad het beeld bepaalde, maar meer zette de bekende architect Dudok de toon. Het Daltonlyceum (zie foto hiernaast) en omgeving is het enige vooroorlogse stuk van Bohemen-Rechts en werd ontworpen door de Haagse stadsbouwmeester Co Brandes en gebouwd in de periode 1929-1933. Het allermooist laat de gevel zich aanschouwen vanaf de Laan van Meerdervoort, waar de lange lijnen van de bebouwing aan weerszijden van het taps toelopende Pinksterbloemplein de blik naar de schoolgevel dwingen.
We bereiken het park Meer en Bos, in vroeger, glorierijker, dagen een veel grotere buitenplaats dan dit kleine stukje groen doet vermoeden. Aan alle kanten is de natuur hier ‘weggeknabbeld’ door de bebouwing. Toch resten nog enige mooie stukjes, zoals het fraai gelegen duinmeertje dat in verbinding staat met de Haagse Beek, die we bij de drukke Machiel Vrijenhoeklaan zijn overgestoken. In de 19e eeuw werd de Wijndaelremeerwoning – de huidige theeschenkerij – weer helemaal boerderij. Het theehuis en de beplanting rond het meer werden door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog neergehaald om een beter schootsveld te krijgen. Vliegveld Ockenburgh was immers dicht bij ! Zijn grote belang ontleent Meer en Bos aan de opvallend rijke stinzenbegroeïng, zoals de zeldzame gele anemoon, vogelmelk, vingerhelmbloem, blauw druifje en gevlekte aronskelk. Het laatste gedeelte van onze wandeling voert door de knusse nieuwbouwwijk Nieuw Waldeck uit de jaren ’70 van de vorige eeuw. Door kenners veelvuldig als ‘truttig’ verketterd, maar reuze geliefd bij de bewoners. Een ideale wijk om in te verdwalen, met woonerven, kromme straatjes, ronde poortjes, watertjes en bosschages – zie de foto hiernaast. Via de groenstrook bij het Beethovenplantsoen bereiken we de Aaltje Noorderwierstraat, welke ons terug leidt naar het beginpunt op het Loosduinse Hoofdplein. Vergeet niet een blik te werpen op de moderne Pastoor van Arskerk. De kerk is bijzonder vanwege zijn variatie in ruimte, hoogteverschil en lichtspel en werd gebouwd naar een ontwerp van de architect Aldo van Eyck in de periode 1968-1969.
Deze wandeling heeft een lengte van 9,5 km.
Horeca onderweg: Winkelcentrum Loosduinen (Loosduinse Hoofdplein en Loosduinse Hoofdstraat), Stadsboerderij Pluk! in Madestein, Brasserie / Kasserie Ock in Ockenburgh, Boulevard Kijkduin met diverse horeca-gelegenheden.
Tekstbronnen: Brochure ‘Wandelend door het stadsdeel Loosduinen’ (Groen en Stedenbouw), Mapje met Jubileumwandelingen Den Haag 750 jaar, gemeente Den Haag, dienst Stadsbeheer en Uitgeverij Open Kaart, 1998; Wikipedia; diverse bronnen van Haagse instanties, verenigingen etc.
Klik op onderstaande link om de beschrijving van de wandelroute te downloaden. Let op : de op de kaart weergegeven route (doorgetrokken streep) is de lange en lastige (zanderige) variant. De korte variant staat aangegeven met een rood gestreepte lijn.
Download pdf-bestand voor volledige routebeschrijving: Loosduinen